Wykorzystanie seksualne dzieci i młodzieży przez osoby dorosłe jest obecnie mocno nagłaśniany, słusznie też budzi społeczny sprzeciw, oraz potrzebę ochrony małoletnich. Czyny pedofilskie są jak kamień wrzucony w wodę, a kręgi konsekwencji rozchodzą się szeroko na wiele obszarów (osobisty, społeczny, psychologiczny, terapeutyczny i prawny). Krzywda wykorzystania seksualnego dzieci ma szerokie tło społeczne, rodzinne, rozwojowe, kulturowe i pokoleniowe; rozlewa się szerokim strumieniem wokół nas i nikt nie powinien pozostać wobec niej obojętny. Samo społeczne oburzenie nie wystarczy, potrzebna jest rzetelna wiedza i konkretne działania edukacyjne oraz zapobiegawcze.
definicje…
Wykorzystywanie seksualne dziecka to włączenie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub do której z pewnością nie dojrzało rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób i/lub która jest zgodna z normami prawnymi lub obyczajami danego społeczeństwa. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia w sytuacji, gdy taka aktywność wystąpi pomiędzy dzieckiem a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem; ponadto jeśli
te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy. Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby. Aktywność taka może dotyczyć:
-
namawiania lub zmuszania dziecka do angażowania się w sytuacje seksualne,
-
wykorzystywania dziecka do prostytucji lub innych prawnie zakazanych praktyk o charakterze seksualnym
-
wykorzystywania dziecka do produkcji materiałów lub przedstawień o charakterze
w polskich regulacjach prawnych wolność seksualna dziecka chroniona jest w prawie karnym w szczególnie silny sposób. Konieczność wzmożonej ochrony wynika przede wszystkim ze słabszej pozycji dziecka w relacji z dorosłymi. Przyjmuje się, że osoba poniżej 15 roku życia ze względu na etap rozwoju nie posiada możliwości podjęcia w pełni świadomej decyzji o uczestniczeniu w jakiejkolwiek aktywności seksualnej. W polskich regulacjach prawnych definicja wykorzystywania seksualnego dzieci nie jest wprost zapisana. Odpowiedź na pytanie, jakie zachowania są uznane za wykorzystywanie seksualne przez polskie prawo znajduje się w odpowiednich artykułach Kodeksu karnego (dalej: k.k.).
Zgwałcenie i wymuszanie czynności seksualnej art. 197 k.k.
-
1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
-
2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
-
3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia: wspólnie z inną osobą; wobec małoletniego poniżej lat 15; wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
-
4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.
Seksualne wykorzystanie bezradności lub niepoczytalności innej osoby art. 198 k.k.
Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Seksualne wykorzystanie stosunku zależności lub krytycznego położenia art. 199 k.k.
-
1. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
-
2 § Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony na szkodę małoletniego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
-
3. Karze określonej w § 2 podlega, kto obcuje płciowo z małoletnim lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej albo doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, nadużywając zaufania lub udzielając w zamian korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy.
Przestępstwa z art. 197, 199 § 1 i 198 k.k. są co do zasady ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że Policja bądź Prokuratura prowadzi postępowanie jeśli uzyska zgodę pokrzywdzonego, lub jego przedstawiciela ustawowego w przypadku dzieci.
Przepisem najszerzej dotykającym molestowania seksualnego dzieci jest art. 200 k.k., bowiem ma miejsce nawet jeśli małoletni wyraził zgodę na obcowanie. Do karalności tego czynu nie ma znaczenia także fakt „uwiedzenia” przez małoletniego, czy jego stopień subiektywnie postrzeganej dojrzałości fizycznej.
Seksualne wykorzystanie małoletniego art. 200 k.k.
-
1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
-
3. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
-
4. Karze określonej w § 3 podlega, kto w celu swojego zaspokojenia seksualnego lub zaspokojenia seksualnego innej osoby prezentuje małoletniemu poniżej lat 15 wykonanie czynności seksualnej.
-
5. Karze określonej w § 3 podlega, kto prowadzi reklamę lub promocję działalności polegającej na rozpowszechnianiu treści pornograficznych w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi małoletniemu poniżej lat 15.
Przestępstwem jest także uwodzenie małoletnich w Internecie. Oznacza to karalność nie tylko nakłaniania przez Internet do poddawania się bądź wykonywania czynności seksualnych, ale także inicjowania tą drogą spotkania z intencją wykorzystania do celów seksualnych.
Elektroniczna korupcja seksualna małoletniego art. 200 a. k.k.
-
1. Kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 lub art. 200, jak również produkowania lub utrwalania treści pornograficznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim poniżej lat 15, zmierzając, za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej, do spotkania z nim, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
-
.2. Kto za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej małoletniemu poniżej lat 15 składa propozycję obcowania płciowego, poddania się lub wykonania innej czynności seksualnej lub udziału w produkowaniu lub utrwalaniu treści pornograficznych, i zmierza do jej realizacji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Przestępstwo polegające na publicznym propagowaniu i pochwalanie zachowań pedofilskich. Przepis ten pośrednio dotyczy samych dzieci. Jest on istotny dla ochrony godności osobistej, podkreśla brak zgody w Polsce na zachowania pedofilskie.
Propagowanie pedofilii art. 200 b. k.k.
Kto publicznie propaguje lub pochwala zachowania o charakterze pedofilskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Kazirodztwo art. 201 k.k.
Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Angażowanie małoletniego w kontakty z treściami pornograficznymi art. 202 k.k.
-
3. Kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, przechowuje lub posiada albo rozpowszechnia lub prezentuje treści pornograficzne z udziałem małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
-
4. Kto utrwala treści pornograficzne z udziałem małoletniego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
-
4a. Kto przechowuje, posiada lub uzyskuje dostęp do treści pornograficznych z udziałem małoletniego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
-
4b. Kto produkuje, rozpowszechnia, prezentuje, przechowuje lub posiada treści pornograficzne przedstawiające wytworzony albo przetworzony wizerunek małoletniego uczestniczącego w czynności seksualnej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
-
4c. Karze określonej w § 4b podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego uczestniczy w prezentacji treści pornograficznych z udziałem małoletniego.
… to osoba dorosła odpowiedzialna jest za utrzymanie poprawnych relacji z dzieckiem!
w regulacjach międzynarodowych istotne znaczenie odnosi art. 19 Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, dotyczący prawa dziecka do wolności od przemocy, a ponadto szereg aktów europejskich, które mimo braku bezpośredniej mocy obowiązującej, stanowią wytyczne do wprowadzenia zmian w prawie krajowym.
W Polsce, mimo rosnącej liczby placówek pomagających krzywdzonym dzieciom, ciągle nie ma systemu instytucji, obejmujących zasięgiem cały kraj, oferujących pomoc we wszystkich formach krzywdzenia, według wspólnych standardów. Nie istnieją tym samym rejestry, które umożliwiłyby ocenę skali problemu krzywdzenia, w tym wykorzystywania seksualnego dzieci. Jedynymi danymi, które pozwalają na szacowanie trendu zjawiska są dane ze statystyk policyjnych i sądowych. Te jednak dotyczą jedynie tego niewielkiego odsetka przypadków, w których podjęta została interwencja prawna. Relacja tych danych do realnej skali zjawiska zależy od wielu czynników, takich jak skuteczność instytucji wymiaru sprawiedliwości, czy też społeczne postawy wobec wykorzystywania seksualnego dzieci.
Gdzie szukać pomocy?
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
01-849 Warszawa, ul. Przybyszewskiego 20/24
tel.: 22 826 88 62
e-mail: cpd@fdds.pl
www.fdds.pl
Centrum Ochrony Dziecka
31-501 Kraków, ul. Kopernika 26
tel.: +48 785 032 106, +48 12 399 96 67, +48 785 042 123, +48 785 042 123
e-mail: cod@ignatianum.edu.pl
https://cod.ignatianum.edu.pl/o-nas/kontakt.html
Fundacja Mederi
04-730 Warszawa, ul. Złota 7/20
tel.: 22 111 00 36
e-mail: kontakt@fundacjamederi.pl
http://fundacjamederi.pl/kontakt/
Komitet Ochrony Praw Dziecka
00-521 Warszawa, ul. Hoża 27A, lok. 5
tel.: 22 626 94 19
e-mail: kopd@kopd.pl
http://kopd.pl/
Rzecznik Praw Dziecka
tel.: 800 12 12 12
http://brpd.gov.pl
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska linia”
tel.: 800 120 002
http://www.niebieskalinia.org/ogolnopolskie-pogotowie-dla-ofiar-przemocy
116 111 Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (telefon działa 7 dni w tygodniu całodobowo. Można także zarejestrować się na stronie www.116111.pl i napisać wiadomość).
800 080 222 Całodobowa, bezpłatna infolinia dla dzieci i młodzieży, rodziców oraz nauczycieli. Można skontaktować się także przez stronę www.liniadzieciom.pl
801 615 005 Można tutaj zgłaszać informacje o wszystkich nielegalnych i niepokojących treściach znalezionych w Internecie. Można zgłosić również poprzez stronę www.dyzur.pl, e-mailowo: dyzurnet@dyzurnet.pl
Wykorzystują dzieci – najczęściej… członkowie rodziny; bliscy i znajomi rodziny; nauczyciele i opiekunowie; księża; obce osoby nieznane dziecku i rodzinie.
Liczba postępowań w zgłaszanych na policję przypadkach kontaktów seksualnych z małoletnimi do 15. r.ż. utrzymuje się w ostatniej dekadzie na względnie stałym poziomie blisko 2 tys. postępowań wszczętych rocznie. Liczba postępowań w związku z prezentowaniem małoletnim poniżej 15. r.ż. treści pornograficznych oraz rozpowszechnianiem, produkcją lub posiadaniem treści pornograficznych z udziałem małoletnich dynamicznie rośnie w ciągu ostatnich lat. W 2009 r. wszczęto postępowania w 806 takich przypadkach.
Zdecydowana większość sprawców wykorzystywania seksualnego dzieci to mężczyźni. Kobiety stanowią jedynie ok. 2% podejrzanych o kontakty seksualne z małoletnimi do 15. r.ż. i ok. 5% podejrzanych z art. 202 k.k. (rozpowszechnianie, produkcja, posiadanie pornografii dziecięcej).
Wyniki przeglądu badań zaprezentowanego w 2012 roku w cza-sopiśmie „Lancet”, opublikowane przez WHO wskazują, że dzieci z niepełnosprawnością intelektualną doświadczają przemocy seksualnej 4,6 razy częściej niż pełnosprawne.
Skala problemu wykorzystywania seksualnego dzieci jest znacznie większa niż wskazują rejestry policyjne czy ewidencje prowadzone w ośrodkach udzielających pomocy. Dzieci rzadko ujawniają fakt molestowania seksualnego. Brak profesjonalnej wiedzy dorosłych sprawia, że to tylko ewidentne i drastyczne formy wykorzystania zostają rozpoznane i powodują podjęcie interwencji.
Seksualne wykorzystanie małoletniego (art. 200) |
||
Rok |
Liczba postępowań wszczętych |
Liczba przestępstw stwierdzonych |
2020 |
2367 |
1360 |
2019 |
2791 |
1489 |
2018 |
2613 |
1438 |
2017 |
2391 |
1324 |
2016 |
2289 |
1241 |
2015 |
2187 |
1096 |
2014 |
2156 |
1104 |
2013 |
2057 |
1454 |
2012 |
2003 |
1344 |
2011 |
1848 |
1533 |
2010 |
1793 |
1532 |
2009 |
1906 |
1657 |
Źródło: Komenda Główna Policji
JAK ZAREAGOWAĆ gdy dziecko ujawni wykorzystanie seksualne…
-
zapewnić dziecko, że mu się wierzy – dziecko musi wiedzieć, że może liczyć na dorosłego,
-
ochronić dziecko przed poczuciem winy – cała wina i odpowiedzialność leży po stronie sprawcy;
-
zachować spokój – wyrazem twarzy, głosem dawać wsparcie, nie okazywać trudnych emocji, nie być nadopiekuńczym i pozwolić dziecku na wyrażenie uczuć nie tylko negatywnych, ale i pozytywnych;
-
zadbać o dające poczucie bezpieczeństwa miejsce, w którym będzie można porozmawiać na osobności;
-
nie składać obietnic, których nie będzie można dotrzymać – że nikomu nic się nie powie;
-
nie osądzać sprawcy, ani tego co zrobił – dziecko może być uwikłane w relację emocjonalną ze sprawcą;
-
zachować dyskrecję – zapewnić dziecko, że o jego sytuacji dowiedzą się tylko te osoby, które mogą mu pomóc i zapewnić bezpieczeństwo;
-
powiadomić odpowiednie służby – obowiązek prawny;
-
powiedzieć dziecku, językiem zrozumiałym dla niego, co będzie się działo i zapewnić o wsparciu;
-
nie prowadzić samodzielnie dochodzenia – należy robić to w zespole specjalistów;
-
zapewnić sobie wsparcie – udział w sprawie z pewnością wywoła trudne
W zależności od sytuacji, własnych możliwości i kontekstu nie należy podejmować działań samodzielnie. Należy:
|
Kto może zgłosić fakt krzywdzenia dziecka?
Zarówno regulacje prawa karnego, jak i cywilnego wskazują na obowiązek zawiadomienia odpowiednich instytucji o krzywdzie dziecka. Pamiętaj, że dzieci nie mogą same składać zawiadomień o przestępstwie. Ten obowiązek spoczywa na rodzicach, opiekunach, profesjonalistach stykających się z dziećmi, np. nauczycielach, pedagogach i innych osobach.
Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie art. 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego
Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję.
Obowiązek zawiadomienia sądu opiekuńczego art. 572 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego Każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, zobowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy.
Bibliografia:
-
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks karny (Dz. U. 1997, nr 88, poz. 553).
-
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997, nr 89, poz. 555).
-
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964, nr 43, poz 296).
-
http://bip.kgp.policja.gov.pl/kgp/szukaj?search=1261220742&sort=2&order=1&ile=20
-
Report od the Consultation on Chile Abuse Prevention / Raport z konsultacji w sprawie zapobiegania krzywdzeniu dzieci (1999), Światowa Organizacja Zdrowia WHO,
-
https://www.ateneum.edu.pl/assets/Uploads/WYKORZYSTANIE-SEKSUALNE-DZIECI.pptx
